Akademik Mahmud Mirzayev nomidagi bog‘dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot institutining Bo‘stonliq tumanida Funduk ko‘chatlari mavjud.
FUNDUK YETISHTIRISH
Har qanday tuproq Funduk etishtirish uchun mos keladi, lekin yuqori hosil olish uchun biz juda unumdor, nam joylarda ko‘chat ekishni tavsiya qilamiz. Tuproqning tekisligi afzalroqdir. Nishablar ham mos keladi, lekin janubiy emas, chunki janubiy yonbag‘irlarda funduk tezroq gullaydi va ko‘pincha bahorgi sovuqlardan aziyat chekadi. Funduk sayoz ildiz tizimiga ega.
O‘simlik «chetdan changlanadigan» bo‘lgani uchun, yaxshi changlatish uchun bog‘da bir nechta navlarni ekish kerak. Xuddi shu navdagi daraxtlar hosil bermaydi. Bog‘da bir-biridan 4 m masofada ko‘chat o‘tqazing. Katta maydonlar uchun ma’lum bir naqshga muvofiq ekilgan changlatuvchi navlarni sotib oling.
Funduk ekish uchun eng yaxshi vaqt kuz, sovuq ob-havo boshlanishidan va tuproqning muzlashidan taxminan bir oy oldin. Siz bahorda ham ekishingiz mumkin. Bahorgi ekish dala ishlari boshlanishidan 3-5 kun oldin yakunlanishi kerak.
Ko‘chatlar 70x70x70 sm chuqurlikda. Bahor mavsumida ekish paytida chuqurlar kuzda, kuzgi ekish mavsumi uchun esa ekishdan 1,5-2 oy oldin qaziladi.
Teshik qazishda tuproqning yuqori unumdor qatlamini bir yo‘nalishda, pastki qismini boshqa tomonga tashlanadi. Teshikni yumaloq qilib qo‘ying. Ko‘chatlarni ekish paytida har bir ekish teshigiga bir chelak chirindi yoki kompost, 150 g superfosfat va 50 g selitra qo‘shing. O‘g‘itlarni tuproqning yuqori unumdor qatlami bilan aralashtirib, tepalik shaklida teshikka tushiring.
Avvalo, siz yosh daraxtni bog‘lashingiz kerak bo‘lgan teshikka qoziq qo‘ying. Ko‘chatlarni diqqat bilan tekshiring. Shikastlangan ildizlarni aniqlab, ularni sog֥‘lom to‘qimalarga kesib tashlang. Ko‘chatni doimiy joyga ekishdan so‘ng darhol tuproq yuzasidan 15-20 sm yuqori qismidan qisqartiriladi. Bu ko‘chatning havo qismi va uning ildizlari o‘rtasidagi muvozanatni tiklash uchun amalga oshiriladi. Agar bu bajarilmasa, daraxt qattiqroq ildiz otadi va birinchi yilda yomon o‘sadi. Keyin ko‘chatni sopol shlamga (qalin smetana mustahkamligi) botirib, darhol ekish teshigiga tushiring. Ildizlarni tepalikka teng ravishda yoyib, ularni unumdor tuproq bilan yoping. Tuproq barcha bo‘shliqlarni to‘ldirishi uchun daraxtni engil silkiting. Tuproqning vaqt o‘tishi bilan joylashishini hisobga olgan holda, ildiz bo‘yni tuproq bilan bir tekis turishi uchun etarlicha chuqur eking. Ekishdan so‘ng, tuproqni yaxshilab siqib oling. Mato arqon yordamida daraxtni qoziqqa bog‘lang.
Sug‘orish paytida suv oqmasligi uchun ko‘chat atrofida kichik teshik qiling. Daraxtni ikki yoki uch chelak suv bilan sug‘orib oling, shunda tuproq ildizlarning chuqurligiga namlanadi. Kuzda 30 sm balandlikda ekiladi. Biz qoralama va kuchli shamollardan himoyalangan joylarda funduk ekishni tavsiya qilamiz.
Funduk Cosford – erta nav, 1816 yilda Angliyada etishtirilgan. Bu o‘simlikning butasi kuchli, baland va zich tojga ega. Past haroratlarga o‘rtacha darajada chidamli. Barglari quyuq yashil, oval yoki tuxumsimon, biroz qo‘pol, keng va katta, uzunligi taxminan 14 sm, kengligi 12 sm. Kuzda barglar qizil rangga aylanadi. Sirg‘alar ko‘p, jigarrang, moslashuvchan va uzun.
Bu o‘simlikning meva qobig‘i yong‘oqdan bir oz uzunroqdir. Poydevorda yong‘oqqa yaqin joylashgan, yuqoridan ancha keng ochilgan, notekis va ajinlangan. Bu navning yong‘oqlari katta, cho‘zinchoq, uchlarida bir oz tekislangan va muloyimlik bilan yumaloq. Ular juda yaxshi tushishadi. Qobiq sariq-jigarrang, juda nozik, pishganida rangi qizil-jigarrangga o‘zgaradi. O‘rta kattalikdagi asos, tetraedral yoki ko‘p qirrali, engil. Yadro jigarrang, tolali parda bilan qoplangan. O‘rta qobiqni to‘ldirish. Bu suvli, yorqin kremsi, juda mazali. Bu navning yong‘oqlari sentyabr oyida pishishni boshlaydi
Imlo xatolari haqida hisobot
Quyidagi matn tahririyatimizga yuboriladi: