CHUMOLILAR:  FOYDA YOKI ZARAR?

Chumolilar – Hymenoptera turkumidagi chumolilar turiga mansub hashoratlar oilasi. Yer yuzasining quruqlik qismidagi deyarli hamma joyda yashaydi. Bu hashoratlar juda ko‘p funksiyalarga ega bo‘lsa-da foydasizdek ko‘rinishi mumkin. Aksariyat uy egalari uchun chumolilar oilasining mavjudligi tashvishga sabab bo‘ladi. Ushbu hashoratlarni xonadonlardan haydab chiqarishga arziydimi, degan savol juda murakkab. Ularning foydasi hech qanday shartlarsiz ekanligini tushunish muhimdir. Barcha tirik mavjudotlar singari, chumolilarning ham bu dunyoda yerga foyda keltirish, tuproqni yaxshilash va uning unumdorligini oshirishdek o‘z vazifalari mavjud.

Infografikamizda ushbu hashoratlarning foydalari haqidagi faktlarni taqdim etamiz.

BIRINCHI FAKT: Chumolilar tuproq tuzilishini yaxshilaydi. Ular tuproqni yumshatadi va uning qatlamlari orqali o‘tib, shamollatadi hamda yengillashtiradi. Ularning uyasi yaqinidagi yer osti yo‘llari bir necha kilometrga teng bo‘lishi mumkin. Va bu shuni anglatadiki, hashoratlar yashaydigan hududda tuproq juda zich bo‘lmaydi.

IKKINCHI FAKT: Chumolilar chiqindi mahsulotlar hisobiga tuproqning gumus qatlamini yaxshilaydi. Tuproq bakteriyalarini oziqlantiradi va tuproqni ozuqa moddalari bilan ta’minlaydi. Bu elementlar organik moddalarni qayta ishlovchi tuproq bakteriyalari uchun oziq-ovqat hisoblanadi.

UCHINCHI FAKT: Chumolilar urug‘larni olib yuradi va shu bilan o‘simliklarning tarqalishiga yordam beradi.

TO‘RTINCHI FAKT: Chumolilar o‘lik yog‘ochning tez parchalanishiga yordam beradi. Ular foydali tuproq hosil qiluvchi funksiyaga ega bo‘lgan boshqa hashoratlar va aholi yashash joylari uchun qulay sharoitlar yaratadi.

BESHINCHI FAKT: Chumolilar tirtillar, shilimshiqlar, barglar bilan oziqlanadigan va boshqa zararkunanda hashoratlarni yo‘q qiladi.

Ammo chumolilarning zarari haqida nima deyish mumkin?

Chumolilar asal (sut) shira bilan oziqlanishi aniqlangan. Bu maqsadlar uchun ular o‘simlikka zarar etkazadigan aphid koloniyalarini ko‘paytiradilar. Ular yerdagi begona o‘tlarning tashuvchisidir. Bundan tashqari, ular shirin mevalar va rezavorlarni yaxshi ko‘radilar va ularni uyasida yeyishadi.

Bu mahsulot sifatiga va uning hosildorligiga salbiy ta’sir qiladi.

Shuningdek, ular shirin gul kurtaklari bilan ham oziqlanadilar. Bu esa, o‘simlikning to‘liq quvvat bilan gullashiga to‘sqinlik qiladi.

Ular oilalari ekilgan urug‘larni va o‘simlik ildizlarini kemirib hosilga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Ammo bu ishchilarni hovlingizdan haydab chiqarishdan oldin o‘zingizga savol bering. Ularning yetkazadigan zararidan ko‘ra foydasi ko‘proq emasmi? Va nihoyat ularni quvib chiqarish ustun kelsa chumolilarni kimyoviy zaharli moddalar bilan yo‘q qilishga urinmang. Uni yotoqdan uzoqroq joyga ko‘chirish va shu bilan tabiiy muvozanatni buzmasdan oilani saqlab qolish yaxshiroqdir.