Limon sitrus o‘simliklar ichida sovuqqa eng chidamsizdir. Havo harorati pasayib, -4 -5 °C tushganda barglari va yosh novdalari, -6 -7 °C da esa ko‘p yillik tanasi, -8 -9 °C da yer ustki qismi nobud bo‘ladi, shona va gullari – 1,0 -1,5 °C da, mevasi -1,5 -2,5 °C da zararlanadi. Ko‘p yillik tadqiqotlar va keng ko‘lamdagi ishlab chiqarish tajribasidan maʼlum bo‘lishicha, sinab ko‘rilgan barcha limon navlaridan faqat “Meyer” navi xandaq va issiqxonalarda o‘stirish uchun eng maqbul nav ekanligi aniqlangan: bu nav sekin o‘sishi va boshqa navlarga qaraganda serhosilligi bilan farq qiladi. Shuningdek, “O‘zbekiston hosildori”, “O‘zbekiston to‘ng‘ichi” navlari ham yaxshi ko‘rsatkichlarga ega bo‘ldi.
Tuproqni limon ko‘chatlarini o‘tkazishga tayyorlash
Issiqxona va xandaqlar tuprog‘i yaxshilab tekislanadi va unga 600-800 kg chirigan go‘ng, 200 g superfosfat hamda 100 g kaliyli o‘g‘itlar solinib, 25-30 sm chuqurlikda ishlov beriladi. Issiqxonalarda ildiz tizimi yaxshi o‘sgan bir yoshli va ikki yoshli ko‘chatlar bahorda (mart) yoki kuzda (oktyabr) o‘tqaziladi. Kuzda limon ko‘chati ildiziga yopishgan tuprog‘i bilan o‘tqaziladi. Aks holda, o‘simliklarning bir qismi nobud bo‘ladi. O‘tqazishdan oldin bog‘qaychi yoki o‘tkir pichoq yordamida oxirgi o‘sish darajasining uchdan bir qismi, shuningdek, ortiqcha novdalari, ildizining singan qismi kesib tashlanadi. Ko‘chat o‘tqazilganidan so‘ng uning atrofidagi tuproq zichlanadi va bir chelakdan suv quyiladi. So‘ngra har bir qatorning ikkala tomonidan tuplar tanasidan 25-30 sm masofada olingan egatlar bo‘ylab sug‘oriladi. Xandaqlarga aprel oyida ayozli xatarlar o‘tganidan keyin ko‘chatlar o‘tqaziladi.
Sug‘orish
Vegetatsiya davomida tuproq doimo nam holatda tutiladi. O‘tqazilgandan so‘ng uchinchi yilda sug‘orish egatlari o‘simlik tanasidan 50 sm ga ko‘chirilib, 30-40 sm gacha chuqurlashtiriladi. Limon o‘simliklari qulay o‘sishi va yaxshi meva berishi uchun tuproqning to‘la nam sig‘imi 70-85% ni tashkil etishi kerak. Sug‘orishlar bo‘lib-bo‘lib mavsum davomida 25 martagacha o‘tkaziladi. Ularning miqdori ob-havo sharoiti va o‘simlik holatiga qarab belgilanib, dekabr, yanvar, fevralda 1 marotabadan, mart oyida 2 marotaba, aprel va mayda 3 marotabadan, iyunda 4 marotaba, iyul va avgustda 4-5 marotaba, sentyabrda 3 marotaba, oktyabrda 2 marotaba, noyabrda 1-2 marotaba, shu jumladan, 5-6 marotaba go‘ngli sharbat bilan sug‘oriladi. Issiq yoz kunlarida kechqurun va ertalab sug‘oriladi. Har bir sug‘orishdan keyin tuproqni 10-15 sm chuqurligida yumshatish zarur. Bahorda issiqxonaning havo harorati keskin oshganida, barglarning sarg‘ayishi va to‘kilishi kuzatilib, buning oldini olish uchun quyoshli, sovuq bo‘lmagan kunlarda shamollatish talab etiladi.
Tuproqqa ishlov berish
Qish faslida tuproqqa 25-30 sm chuqurlikda ishlov berishda chirigan go‘ng va superfosfat solinadi. Keyinchalik tuproqni yumshatish, sug‘orish yoki go‘ngli sharbat berish va mineral o‘g‘itlar bilan oziqlantirish vaqtiga to‘g‘rilab olib borilishi kerak. Tuproqqa ishlov berishda o‘simlikning 15-35 sm chuqurlikkacha yotgan ildiz tizimlarini shikastlamaslik uchun ehtiyotlik bilan ish ko‘rish kerak. Begona o‘tlarni o‘tash va ularni issiqxona hamda xandaqlardan chiqarib tashlash zarur, chunki ular o‘simliklarni shira va boshqa zararkunandalardan zararlanishi uchun manba bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Limon tuplari birinchi marta qishda vegetatsiya boshlangungacha, ikkinchi marta gullash oldidan va 3-4-marta tugunlar to‘kilganidan keyin va mevalar o‘sishi davrida 20-25 kun oralatib go‘ngli sharbat bilan sug‘oriladi. Go‘ngli sharbat sigir, qo‘y-echkilarning va parranda go‘ngini (2:1:1 nisbatda) ariq suvida yaxshilab ezib, sug‘orish egatlariga qo‘yiladi. Yozda go‘ngli sharbat kechqurun va ertalab beriladi.
Shox-shabbalarni kesish va shakl berish
Yuqori va mo‘l hosil olish uchun tuplarning faqat meʼyorda oziqlanishi, o‘sishi va rivojlanishi bilan kifoyalanib bo‘lmaydi. O‘sib ketgan va shakllangan novdalarni daraxt yoshiga munosib ravishda siyraklatish, chilpish va butash yo‘li bilan muntazam parvarishlash juda zarur. Shakl berish va butashdagi asosiy ishlar novdalarni chilpish, so‘ng kesish va hali yog‘ochlanmagan ortiqcha novdalarni kesib olib tashlashdan iborat. Baʼzan yon shoxlari, shuningdek, qurigan, singan, shox-shabbani qalinlashtirib yuboradigan shoxlar va novdalar kesib tashlanadi. Chilpigandan keyin tez o‘sib ketadigan novdalar kesib qisqartiriladi. Kuchli o‘sadigan novdalar va shoxlarning yon shoxlari kesiladi. Asosiy shoxlardagi serbarg kalta shoxchalar qoldiriladi, chunki ular ayniqsa, birinchi yili o‘simliklar yaxshi o‘sishini taʼminlaydi. Novdalar butun vegetatsiya davrida chilpib kesilaveradi, buning uchun har oyda o‘simliklar 2-3 marta kuzatib turiladi. Bu tadbirlarni o‘z vaqtida bajarish maqsadga muvofiqdir.
O‘simliklar hosilga kirganda ham ularga shakl berish ishi davom ettiriladi, bunda ularning shox-shabbasi mo‘ljallangandan katta bo‘lib ketmasligi kerak. Hosilga kirgan o‘simliklarni butash, odatda, eng serhosil bo‘lgan o‘rtacha uzunlikdagi shoxlarni chiqarishga qaratilgan. Limon o‘simligi asosan oldingi yillari o‘sib chiqqan bahorgi novdalarida meva tugadi. Yozgi va kuzgi novdalari kesilsa, hosildorlikka uncha taʼsir etmaydi. Kuzgi novdalar, odatda chilpilmaydi. Yetti-sakkiz yoshli limon o‘simligi ko‘proq butaladi. O‘simliklarning yoshi oshgan sari uning tanasi kattalashadi, novdalar shox-shabbaning chetlariga tomon kamroq o‘sadi. Bunda yoshartirish uchun butash zaruriyati tug‘iladi, bu ish qishki tinim davrida amalga oshiriladi.
Лимон является самым не стоким к холодам цитрусовым растением. При понижении температуры воздуха до -4-5°С отмирают листья и молодые ветки, при -6-7°С отмирает многолетний ствол, при -8-9°С отмирает наземная часть, а стебли и цветы при 1,0-1,5 °С, плоды повреждаются при -1,5, -2,5 °С. Многолетние исследования и большой производственный опыт показали, что из всех испытанных сортов лимона только сорт «Мейер» является наиболее подходящим для выращивания в траншеях и теплицах: он медленно растет и отличается от других сортов своей продуктивностью. Также хорошие показатели имеют сорта «Узбекистон торвдхосилдори» и «Узбекистон тонгичи».
Подготовка почвы для пересадки рассады лимона
Почву теплицы и траншей хорошо разравнивают и вносят в нее 600-800 кг перепревшего навоза, 200 г суперфосфата и 100 г калийных удобрений и рыхлят на глубину 25-30 см. В теплицы однолетние и двулетние саженцы с хорошо развитой корневой системой высаживают весной (март) или осенью (октябрь). Осенью саженцы лимона высаживают вместе с почвой, прикрепленной к корням. В противном случае часть растений погибнет. Перед посадкой срезают с помощью садовых ножниц или острого ножа треть последнего уровня роста, а также лишние ветки и сломанные части корня. После посадки саженца почву вокруг него уплотняют и поливают водой из ведра. Затем с обеих сторон каждого ряда поливают по бороздам, нарезанным на расстоянии 25-30 см от ствола кустов. Рассаду высаживают в траншеи в апреле после того, как минует угроза заморозков.
Полив
В период вегетации почва всегда поддерживается во влажном состоянии. На третий год после пересадки поливные борозды отодвигают на 50 см от ствола растения и углубляют до 30-40 см. Чтобы лимонные растения комфортно росли и давали хорошие плоды, влажность почвы должна составлять 70-85%. Полив осуществляется до 25 раз за сезон. Его количество определяют в зависимости от погодных условий и состояния растений 1 раз в декабре, январе, феврале, 2 раза в марте, 3 раза в апреле и мае, 4 раза в июне, 4-5 раз в июле и августе, 3 раза в сентябре, в октябре поливают 2 раза, в ноябре 1-2 раза, в том числе 5-6 раз вместе с навозом. В жаркие летние дни поливают вечером и утром. После каждого полива необходимо размягчить почву до глубины 10-15 см. Весной, когда температура воздуха в теплице резко повышается, наблюдается пожелтение и опадание листьев, а для предотвращения этого требуется проветривание в солнечные дни.
Обработка почвы
Зимой в почву на глубину 25-30 см вносят перепревший навоз и суперфосфат. В дальнейшем необходимо регулировать глубину перед поливом или внесением навоза, подкормкой минеральными удобрениями. При обработке почвы необходимо работать осторожно, чтобы не повредить корневые системы растения, залегающие на глубину 15-35 см. Сорняки необходимо пропалывать и удалять из теплицы и траншей, поскольку они могут служить источником поражения растений тлей и другими вредителями. Пропущенной через навоз водой кусты лимона поливают в первый раз зимой перед началом вегетации, второй раз перед цветением и 3-4 раза после осыпания завязей и в период роста плодов каждые 20-25 дней. Коровий, овечий, козий и птичий помет смешивают с холодной водой (в соотношении 2:1:1) и вносят в поливные борозды. Летом навозной водой поливают вечером и утром.
Обрезка и формовка кроны
Для получения высокого и обильного урожая, нельзя ограничиваться умеренной подкормкой. Необходимо регулярно ухаживать за подросшими и сформировавшимися ветвями путем прореживания, чеканки и обрезки в соответствии с возрастом дерева. Основная работа по формированию и обрезке состоит из чеканки ветвей, обрезки и удалении еще не одеревеневших лишних ветвей. Иногда обрезают боковые ветки, а также засохшие, сломанные ветки. Быстрорастущие ростки после чеканки обрезают и укорачивают. Боковые ветви сильно растущих ветвей обрезают. Короткие ветки с листьями на основных ветвях оставляют, так как они обеспечивают хороший рост растений, особенно в первый год.
Ветки чеканят на протяжении всего вегетационного периода, это 2-3 раза в месяц. Эти мероприятия желательно проводить вовремя.
Даже когда растения начинают плодоносить, продолжается работа по приданию им формы, при которой их ветви не должны становиться больше, чем предполагается. Обрезка взрослых растений обычно направлена на получение ветвей средней длины, которые являются наиболее продуктивными. Лимон плодоносит в основном на весенних ветвях, выросших в предыдущие годы. Обрезка летних и осенних веток на урожайность сильно не повлияет. Осенние ветки обычно не удаляют. Семи-восьмилетнее растение лимона обрезают больше. По мере увеличения возраста растения его стебель становится крупнее, крайние ветви разрастаются меньше. В этом случае для омоложения растения необходима обрезка, эту работу проводят во время зимнего перерыва.
Spelling error report
The following text will be sent to our editors: